کنترل واژگونی سازه
یکی از مواردی که ممکن است در محاسبات سازههای خاص پیش بیاید، کنترل واژگونی سازه در برابر باد و یا زلزله است. در استاندارد 2800 ویرایش سوم و مبحث ششم قبلی برای واژگونی در برابر زلزله و باد ضریب اطمینان در نظر گرفته شده بود. لیکن استفاده از ضریب اطمینان مربوط به طراحی بر اساس تنش مجاز است و در طراحی به روش ضرایب بار و مقاومت (LRFD) که روش جاری طراحی مبنای آیین نامه ACI و AISC است، ضریب اطمینان جایی ندارد. در بند 6-3-1 کد ASCE7 لزوم بررسی واژگونی سازه در برابر بارهای جانبی مانند باد و زلزله آورده شده است اما متاسفانه در مبحث ششم هیچ اشارهای به کنترل واژگونی در برابر باد نشده است.
مطابق بند 12-8-5 آیین نامه ASCE7-16 و بند 3-3-8 استاندارد 2800، سازهها بایستی برای واژگونی در برابر زلزله مبنا کنترل گردند. همچنین مطابق بند 12-8-5 تفسیریه (Commentary) کد ASCE7 کنترل واژگونی در ترکیب بارها در نظر گرفته میشود. بنابراین برای کنترل واژگونی در محاسبات سازه در برابر زلزله بایستی نیروی محرک را زلزله مبنا و نیروی مقاوم را تنها بارهای مرده با ضریب 0.9 در نظر گرفت. زیرا در توضیحات بخش ترکیب بارها آورده شده است که چنانچه وجود بار زنده اثرات کاهنده داشته باشد بایستی از آن چشم پوشید. البته در استاندارد 2800 لنگر مقاوم را ناشی از وزن مؤثر لرزهای که شامل درصدی از بار زنده نیز هست محاسبه نموده است و این به نظر اشتباه میآید.
همچنین برای کنترل واژگونی در محاسبات سازه در برابر باد، بایستی بار باد را در ضریب 1.4 ضرب نموده و با بار مرده با ضریب 0.9 در نظر گرفت.
البته برای موارد خاصی مانند مخازن در صفحه 80 کد ASCE7-16 تاکید شده است که کنترل واژگونی در برابر زلزله بایستی برای حداکثر زلزله محتمل انجام گردد. همچنین مطابق بند 17-2-4-7 آیین نامه ASCE7-16 برای سازههایی که از سیستمهای جداساز لرزهای بهره میبرند نیز بایستی کنترل واژگونی با زلزله MCE (بزرگترین زلزله محتمل) انجام گردد.